Kwestie związane z problematyką dotyczącą ogłoszenia upadłości uregulowane są przede wszystkim w ustawie z dnia 28 lutego 2003 roku – Prawo upadłościowe. Upadłość musi mieć charakter postępowania zbiorowego, w który muszą być realizowane interesy przynajmniej dwóch wierzycieli. Wykluczona jest bowiem możliwość prowadzenia postępowania upadłościowego w stosunku do dłużnika, gdy w sprawie występuje tylko jeden wierzyciel. Postepowanie upadłościowe związane jest także z niewypłacalnością dłużnika, czyli stanem, w którym dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych.

Co to jest upadłość?

W dużym skrócie upadłość oznacza przejęcie całości zarządu nad majątkiem niewypłacalnego przedsiębiorcy przez wyznaczonego przez sąd syndyka. W tym przypadku podstawowym celem postępowania upadłościowego jest zamiana aktywów na pieniądz, czyli sprzedaż całego majątku dłużnika i przeznaczenie środków w ten sposób uzyskanych na zaspokojenie wierzycieli.

Postępowanie uregulowane ustawą należy zaś prowadzić tak, aby roszczenia wierzycieli mogły zostać zaspokojone w jak najwyższym stopniu, a jeśli racjonalne względy na to pozwolą – to także, aby dotychczasowe przedsiębiorstwo dłużnika zostało zachowane. Największą rolę w tym procesie posiada syndyk pod nadzorem sędziego-komisarza.

Kto może ogłosić upadłość?

Przepisy ustawy stosuje się zasadniczo do czterech grup podmiotów, a zatem to te podmioty mogą na gruncie ustawy Prawo upadłościowe ogłosić upadłość. Ustawę stosuje się do:

a)     przedsiębiorców w rozumieniu ustawy Kodeks cywilny – czyli zgodnie z art. 431 KC, przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 331 § 1 KC, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową;

b)     spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, prostych spółek akcyjnych i spółek akcyjnych nieprowadzących działalności gospodarczej (czyli do części spółek kapitałowych),

c)      wspólników osobowych spółek handlowych, ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem,

d)     wspólników spółki partnerskiej.

Podmioty te posiadają tzw. zdolność upadłościową. Wobec tego np. spółka cywilna czy też spółka kapitałowa przed jej zawiązaniem nie ma w tym przypadku zdolności upadłościowej. Odrębne postępowanie upadłościowe przewidziano dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej (tzw. upadłość konsumencka).

Poza tym, ustawa przewiduje także odpowiednie wyłączenia – czyli regulacje w zakresie tego, do kogo nie stosujemy przepisów ustawy i nie jest możliwe ogłoszenie upadłości m.in. Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego, publicznych samodzielnych zakładów opieki zdrowotnej, osób fizycznych prowadzących gospodarstwo rolne, które nie prowadzą innej działalności gospodarczej lub zawodowej, uczelni czy tez funduszy inwestycyjnych.

Kiedy można ogłosić upadłość?

Podstawową zasadą dotyczącą omawianego postępowania jest to, iż upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny. Ustawa wskazuje, iż dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Istnieje także domniemanie, zgodnie z którym dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, wtedy, gdy opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące.

Dodatkowo dłużnik będący osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące.

Postępowanie o ogłoszenie upadłości wymaga zaś właściwego wniosku. Zasadą jest, iż dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. Konieczne elementy takie wniosku zostały wskazane w art. 22 ustawy, a w art. 23 zostały wskazane konieczne załączniki do takiego wniosku (np. aktualny wykaz majątku z szacunkową wyceną jego składników, spis wierzycieli oraz inne).