Nowelizacja kodeksu karnego, obowiązująca od 14 marca bieżącego roku, wprowadza znaczące zmiany w podejściu do kierowców operujących pojazdami w stanie nietrzeźwości. Zgodnie z nowymi przepisami, osoby dopuszczające się tego rodzaju przestępstwa będą narażone na możliwość utraty swojego pojazdu lub jego równowartości. Chociaż konfiskata stanie się standardową praktyką w przypadku skazania za to przewinienie, ustawodawca przewidział pewne wyjątki.

Walka z nietrzeźwymi kierowcami od długiego czasu jest jednym z głównych priorytetów organów odpowiedzialnych za bezpieczeństwo na drogach. Pomimo podejmowanych dotychczas działań, nie udało się całkowicie wyeliminować tego niezwykle niebezpiecznego zachowania. W związku z tym podjęto zdecydowane kroki, takie jak możliwość konfiskaty pojazdu lub jego równowartości. Jak będzie to funkcjonować?

Nowa redakcja art. 178a KK, obowiązująca od 14 marca 2024 r., wprowadza zasadę orzekania o przepadku pojazdu lub jego równowartości wraz ze skazaniem sprawcy za prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem substancji odurzającej. Niemniej istnieją okoliczności, które mogą wykluczyć możliwość skonfiskowania pojazdu. Sąd nie będzie mógł orzec przepadku, jeśli zawartość alkoholu we krwi sprawcy będzie niższa niż 1,5 promila lub 0,75 mg/dm3 w wydychanym powietrzu, albo jeśli nie prowadzi to do takiego stężenia. Ponadto, sąd będzie miał możliwość odstąpienia od orzeczenia przepadku w wyjątkowych, uzasadnionych przypadkach.

Decyzja o przepadku pojazdu lub jego równowartości będzie zależała nie tylko od faktu popełnienia przestępstwa, lecz także od szczególnych okoliczności sprawy. Ustawodawca nie określa tych okoliczności w sposób szczegółowy, co daje sądom pewną elastyczność. Zasadą będzie orzekanie o przepadku, a wyjątkiem będzie odstąpienie od tego orzeczenia. Jakie jeszcze zasady będą dotyczyć tej nowej instytucji prawa karnego?

Przede wszystkim, zgodnie z nowym art. 44b par. 1 KK, jedynie sąd będzie uprawniony do orzekania o przepadku pojazdu mechanicznego. Takie orzeczenie będzie możliwe jedynie w określonych przypadkach wskazanych w ustawie. Bez jednoznacznej podstawy prawnej, takie orzeczenie będzie niedopuszczalne.

Ustawodawca przewidział również sytuacje, w których zastosowanie tego mechanizmu będzie niemożliwe lub niecelowe. Dotyczy to sytuacji, gdy pojazd zostanie sprzedany, utracony, zniszczony lub znacznie uszkodzony. W takich przypadkach, a także w sytuacji, gdy pojazd nie był własnością sprawcy w momencie popełnienia przestępstwa, sąd może orzec przepadku równowartości pojazdu. Jak jednak ustalić tę równowartość?

Zgodnie z nowymi przepisami, równowartość pojazdu będzie ustalana na podstawie wartości z polisy ubezpieczeniowej na rok, w którym doszło do przestępstwa. W przypadku braku polisy, uwzględniana będzie średnia wartość rynkowa pojazdu, biorąc pod uwagę jego markę, model, rok produkcji, typ nadwozia, rodzaj napędu i silnika, pojemność lub moc silnika oraz przybliżony przebieg. W przypadku potrzeby, biegły może zostać powołany do oszacowania tej wartości.

Warto również podkreślić, że orzeczenie o przepadku pojazdu lub jego równowartości nie będzie miało miejsca, jeśli sprawca prowadził pojazd będący własnością innej osoby w ramach wykonywania obowiązków zawodowych lub służbowych na rzecz pracodawcy. W takich przypadkach, sąd może orzec nawiązkę na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej w wysokości co najmniej 5000,00 złotych.

Wszelkie opisane zmiany wynikają z ustawy z 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw.