Zdarza się, że jeden z małżonków będący przedsiębiorcą boryka się z problemami finansowymi, które zmuszają go do podjęcia decyzji o ogłoszeniu upadłości.
Czy wspólny majątek małżonków w przypadku upadłości jednego z nich wchodzi w skład masy upadłości? Czy rozdzielność majątkowa jest skuteczną ochroną małżonka?
Ustawodawstwo polskie rozróżnia dwa rodzaje małżeńskich ustrojów majątkowych: ustawowy oraz umowny. Pierwszy z nich powstaje z mocy ustawy w momencie zawarcia małżeństwa. Obejmuje on przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej istnienia przez oboje małżonków bądź przez jednego z nich. Drugi rodzaj opiera się na umowie zawartej między małżonkami, która to umowa może wspólność rozszerzyć, ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową. Z chwilą ogłoszenia upadłości jednego z małżonków, w przypadku jeśli w dacie ogłoszenia upadłości istniała wspólność majątkowa małżeńska ustawowa bądź umowna, następuje ustanie wspólności majątkowej małżeńskiej – zarówno tej ustawowej, jak i umownej. Z mocy ustawy powstaje pomiędzy małżonkami rozdzielność majątkowa. Majątek wspólny małżonków automatycznie wchodzi w skład masy upadłości, a jego podział jest niedopuszczalny. Do masy upadłości wchodzi także majątek osobisty upadłego małżonka.
Czy rozdzielność majątkowa jest skuteczna?
Rozdzielność majątkowa ustanowiona między małżonkami w drodze umowy majątkowej jest skuteczna w stosunku do masy upadłości tylko wówczas, gdy umowa ta została zawarta co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Podobnie jest w przypadku, gdy umową majątkową ograniczono wspólność majątkową. W przypadku, gdy okres ten jest krótszy - umowa ta jest bezskuteczna wobec masy upadłości, w konsekwencji czego majątek wspólny małżonków wejdzie w skład masy upadłości.
Z mocy ustawy powstaje pomiędzy małżonkami rozdzielność majątkowa. Majątek wspólny małżonków automatycznie wchodzi w skład masy upadłości, a jego podział jest niedopuszczalny. Do masy upadłości wchodzi także majątek osobisty upadłego małżonka.
Istotny jest również fakt, iż ustanowienie rozdzielności majątkowej na mocy orzeczenia sądu, dokonane w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest tak samo bezskuteczne w stosunku do masy upadłości.
Wyjątkiem jest tu jednak sytuacja, w której pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej złożono co najmniej na dwa lata przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości.
Tak samo jest w przypadku rozwodu, separacji bądź ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków. Co ważne, rozwiedziony małżonek upadłego albo małżonek upadłego może w drodze powództwa wniesionego do sądu upadłościowego lub zarzutu żądać uznania rozdzielności majątkowej za skuteczną w stosunku do masy upadłości – jeżeli w chwili powstania rozdzielności majątkowej nie wiedział o istnieniu podstawy do ogłoszenia upadłości, a powstanie rozdzielności majątkowej nie doprowadziło do pokrzywdzenia wierzycieli.
Czy ustawodawca przyznaje małżonkowi upadłego jakąkolwiek ochronę prawną?
W takiej sytuacji ustawa daje możliwość dochodzenia należności z tytułu udziału w majątku wspólnym w formie zgłoszenia swojej wierzytelności przez małżonka osoby upadłej do masy upadłości upadłego.
Poza masą upadłości pozostają prawa i rzeczy należące do majątku osobistego małżonka upadłego. Przepisy prawa upadłościowego przewidują również, iż poza masą upadłości pozostają przedmioty służące wyłącznie małżonkowi upadłego do prowadzenia działalności gospodarczej lub zawodowej, nawet jeśli byłyby one objęte majątkową wspólnością małżeńską. Wyjątkiem są jedynie te przedmioty, które zostały nabyte do majątku wspólnego w ciągu 2 lat przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Ponowna wspólność majątkowa po umorzeniu postępowania upadłościowego
Rozdzielność majątkowa, która powstaje w momencie ogłoszenia upadłości, ustaje z chwilą zakończenia, umorzenia bądź uchylenia postępowania upadłościowego. Warto zwrócić uwagę również na fakt, że w tym momencie pomiędzy małżonkami powstaje ustawowa wspólność majątkowa. Nie ma znaczenia, jaki ustrój panował w ich małżeństwie jeszcze przed ogłoszeniem upadłości. Aby ponownie występowała między małżonkami rozdzielność majątkowa konieczne jest powtórne wyrażenie woli ustanowienia tego ustroju.