Zasady odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu rękojmi i gwarancji w praktyce są często mylone. Te ważne z punktu widzenie kupującego instytucje prawa, choć spełniają podobną funkcję, różnią się od siebie w istotny sposób.
Odpowiedzialność z tytułu rękojmi jest odpowiedzialnością bezwzględną, gwarantowaną każdemu nabywcy przepisami Kodeksu cywilnego i ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie kodeksu cywilnego.
Ograniczenia bądź wyłączenia odpowiedzialności z tytułu rękojmi są zakazane w sprzedaży konsumenckiej, której stroną jest konsument dokonujący nabycia towaru niezwiązanego bezpośrednio z jego działalnością gospodarczą lub zawodową. Wyłącznie przedsiębiorcy w relacjach między sobą mogą ustalać ograniczenia odpowiedzialności wynikającej z rękojmi.
Rękojmia stanowi generalną zasadę ponoszenia konsekwencji przez sprzedawcę za wadliwość sprzedanego towaru. Sprzedawca będzie odpowiedzialny za wadliwość towaru bez względu na to czy ponosi on za nią winę, czy o istnieniu wad wiedział bądź miał podstawy do ich poznania.
Wada fizyczna może polegać na cesze, bądź jej braku towaru powodującej m.in. zmniejszenie jego wartości i/lub użyteczności ze względu na cel oznaczony w umowie sprzedaży, czy też wynikający ze zwyczajnego przeznaczenia rzeczy. Odpowiedzialność ta obejmuje te wady, które istniały w chwili wydania rzeczy bądź w chwili zawarcia umowy sprzedaży rzeczy.
Z wadą prawną będziemy mieć do czynienia, gdy sprzedana rzecz okaże się własnością osoby trzeciej lub też będzie obciążona prawem osoby trzeciej, np. użytkowaniem, służebnością, dzierżawą.
Dodatkową regulacją dotyczącą odpowiedzialności sprzedawców za towar sprzedawany konsumentom jest ustawa o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie kodeksu cywilnego. Przy czym za konsumenta uznaje się osobę fizyczną, która dokonuje czynności prawnych (zawiera umowę sprzedaży) niezwiązanych bezpośrednio z jego działalnością zawodową czy gospodarczą.
Ustawa ta ustanawia szeroki zakres odpowiedzialności sprzedawcy w sytuacji, gdy towar nie będzie zgodny z umową. Odnosi się to z reguły do rzeczy, które nie nadają się do celu, do jakiego zazwyczaj są używane.
Za wadliwe zostaną uznane towary niemające właściwości, które były przedstawione m.in. w reklamach, publicznych informacjach. Istotne jest to, że zasady dotyczące ochrony sprzedaży konsumenckiej odnoszą się do umów, których wartość przedmiotu sprzedanego czy świadczonej usługi nie przekracza 100 tys. złotych.
Natomiast gwarancja jest ustanawiana w drodze dobrowolnej umowy bądź oświadczenia dotyczącego umowy sprzedaży. Stanowi ona zatem wyłącznie dodatkowe uprawnienie uzyskiwane przez nabywcę od sprzedającego bądź producenta towaru.
Gwarancja ma służyć zapewnieniu właściwej jakości towaru sprzedanego. Z reguły gwarancja uprawnia nabywców do żądania usunięcia wady rzeczy bądź dostarczenia towaru bez wad. Zakres uprawnień z tytułu gwarancji zależy jednak każdorazowo od postanowień sprzedawcy czy producenta.
Zgodnie z zasadami przyjętymi w Kodeksie cywilnym i ustawą o sprzedaży konsumenckiej odpowiedzialność z tytułu gwarancji jest zasadniczo ograniczona do wad fizycznych rzeczy. Z istoty gwarancji wynika, że zapewnia ona zdatność rzeczy do normalnego użytku. Zatem pojęcie wadliwości wskazuje na brak (zmniejszenie) tylko cech użytkowych, jakie rzecz powinna mieć zgodnie z normami i uzasadnionymi oczekiwaniami.