Okazuje się, że L4 bywa wykorzystywane w inny sposób, niż wynika to z jego przeznaczenia. Podejrzenia pracodawców pojawiają się zwłaszcza wówczas, gdy ich pracownicy przedkładają zwolnienie lekarskie na dni, które bezpośrednio poprzedzają długie weekendy lub święta. Pracodawcy mogą wnioskować, aby ZUS zweryfikował prawidłowość korzystania z L4.
Wzór wniosku OL-2 o kontrolę zaświadczenia lekarskiego znajduje się na stronie ZUSu – po jego wydrukowaniu i wypełnieniu można go używać w korespondencji formalnej z ZUS.
Zakład pracy oraz ZUS mają prawo skontrolować prawidłowość orzeczenia o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby oraz prawidłowość wystawiania zaświadczenia lekarskiego – pracodawca także ma takie uprawnienia, gdy zgłasza do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 osób.
Wystąpienie o kontrolę zwolnienia lekarskiego do ZUSu powinno być dokonane w szczególności, jeśli dany pracownik często korzysta z krótkotrwałych zwolnień lekarskich od pracy, uzyskuje kolejne zaświadczenia lekarskie od różnych lekarzy, korzysta z kolejnych okresów zasiłkowych czy w przeszłości był już pozbawiony prawa do wynagrodzenia za czas choroby w związku z niewłaściwym wykorzystywaniem zwolnień lekarskich.
Pracownik musi wskazać adres jego faktycznego pobytu w okresie niezdolności do pracy – nie należy utożsamiać go z miejscem zameldowania na pobyt stały lub czasowy. Umożliwia to przeprowadzenie kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich – polega ona na odwiedzeniu pracownika we wskazanym miejscu pobytu w trakcie choroby.
Miejsce pobytu wskazane w samym zaświadczeniu lekarskim ZUS e-ZLA niekoniecznie musi być takie samo jak adres zameldowania lub zamieszkania – ubezpieczeni, wymagający opieki innych osób, w okresie absencji chorobowej mają możliwość zamieszkania na ten czas z kimś, kto zapewnia im opiekę.
Pracownik ma obowiązek poinformować swojego pracodawcę oraz Zakład Ubezpieczeń Społecznych na temat każdej zmiany swojego pobytu podczas zwolnienia lekarskiego, nie później niż w ciągu 3 dni od wystąpienia tej okoliczności.
Z każdej kontroli zwolnienia lekarskiego pracownika kontroler sporządza protokół, w którym zawiera istotne fakty dotyczące przeprowadzanej kontroli oraz informacje dotyczące nieprawidłowego wykorzystywania zwolnienia lekarskiego w uzasadnionych przypadkach.
Jeżeli kontrola zwolnienia lekarskiego wykaże, że pracownik nieprawidłowo je wykorzystuje, pracodawca może podjąć decyzję o niewypłacaniu świadczenia. W takiej sytuacji pracownik traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres objęty zaświadczeniem ZUS e-ZLA, chyba że w jego okresie przebywał w szpitalu. Nieprawidłowe wykorzystanie zwolnienia lekarskiego może być uznane za naruszenie obowiązków pracowniczych i poskutkować m.in. wypowiedzeniem umowy, a nawet rozwiązaniem umowy w trybie dyscyplinarnym.
Nieobecność podczas kontroli zwolnienia lekarskiego jest niekorzystną dla pracownika okolicznością, ale nie zawsze może być przyczyną odmowy prawa do zasiłku. Jeśli jest ona uzasadniona np. wizytą u lekarza, w aptece lub w sklepie w celu zrobienia podstawowych zakupów żywnościowych, gdy nie ma innego członka rodziny, który mógłby osobę chorą w tym wyręczyć.
Dlatego też kontroler powinien zażądać od ubezpieczonego wyjaśnień w sprawie przyczyn jego nieobecności podczas kontroli. Dopiero wówczas, gdy ubezpieczony odmówi udzielenia wyjaśnień, nie będą one wskazywały na uzasadnioną nieobecność lub nie udzieli ich w wyznaczonym terminie, można uznać, że zwolnienie było wykorzystywane niezgodnie z jego celem.