Niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. Prawo do osobistej styczności z dzieckiem nie jest zatem elementem władzy rodzicielskiej. Niezależnie zatem od ewentualnego rozstrzygnięcia w przedmiocie władzy, zarówno rodzice jak i dzieci dysponować będą prawem i obowiązkiem utrzymywania ze sobą kontaktów. Kontakty rodziców z dziećmi i dziećmi z rodzicami stanowią ich naturalną potrzebę, a źródłem samych kontaktów jest szczególna wieź łącząca te osoby. Mają one osobisty charakter. W niektórych przypadkach mogą być one jednak ograniczone lub nawet zakazane.

Ograniczenie kontaktów z dzieckiem

Jak wskazuje art. 113(2) § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd opiekuńczy ograniczy utrzymywanie kontaktów rodziców z dzieckiem. Jak wskazywał zaś Sąd Rejonowy w Łowiczu w Postanowieniu z dnia 24 października 2018 roku: ,,Zmiana ta może polegać na zaostrzeniu środków ingerencji, jak i na ich złagodzeniu. Jeżeli więc np. sąd stwierdzi, że ograniczenie kontaktów z dzieckiem nie wywołuje pożądanych, z punktu widzenia dobra dziecka, efektów, wówczas zakaże ich utrzymywania, jeżeli są spełnione przesłanki takiego zakazu. Może również zaistnieć sytuacja odmienna. Na przykład sąd stwierdzi, że brak jest podstaw do dalszego utrzymywania zakazu kontaktów. W takim wypadku sąd może uchylić ten zakaz, jednocześnie wskazując - jeżeli jest taka potrzeba z uwagi na dobro dziecka - na czym polegać ma ograniczenie kontaktów. Ograniczenie to może zostać następnie zniesione".

Wobec tego, Sąd opiekuńczy może w szczególności:

1)     zakazać spotykania się z dzieckiem,

2)     zakazać zabierania dziecka poza miejsce jego stałego pobytu,

3)     zezwolić na spotykanie się z dzieckiem tylko w obecności drugiego z rodziców albo opiekuna, kuratora sądowego lub innej osoby wskazanej przez sąd,

4)     ograniczyć kontakty do określonych sposobów porozumiewania się na odległość,

5)     zakazać porozumiewania się na odległość.

Katalog ten ma charakter otwarty, co oznacza, że może być modyfikowany i rozszerzany przez sąd opiekuńczy w zależności od konkretnego stanu faktycznego. Nadto, sposoby ograniczenia kontaktów mogą być co do zasady zarówno kumulowane, jak i stopniowane.

Zakazanie kontaktów z dzieckiem

Oprócz ograniczenia kontaktów, w skrajnych przypadkach możliwe jest także ich zakazanie przez sąd. Związane jest to z tym, że jeżeli utrzymywanie kontaktów rodziców z dzieckiem poważnie zagraża dobru dziecka lub je narusza, sąd zakaże ich utrzymywania. Ustawodawca nie wskazał tutaj przykładowego charakteru sytuacji, kiedy takie zakazanie będzie możliwe, jednak w literaturze wskazuje się, że chodzi tutaj o sytuacje zagrażające sferze duchowej lub fizycznej dziecka: nadmierne karcenie, wpajanie mu aspołecznych wzorców postępowania, demoralizowanie go w inny sposób lub zaszczepianie nienawiści do drugiego z rodziców – każdy przejaw styczności może wówczas okazać się niepożądany.

Jak wskazał zaś Sąd Najwyższy w Postanowieniu z dnia 7 listopada 2000 roku: ,,Zakazanie rodzicom osobistej styczności z dzieckiem może być orzeczone wyjątkowo, np. gdy utrzymywanie osobistych kontaktów rodziców z dzieckiem zagraża jego życiu, zdrowiu, bezpieczeństwu bądź wpływa demoralizująco na dziecko.

W praktyce możliwe jest także zobowiązanie przez Sąd rodziców do określonego postępowania. Polega to na tym, że sąd opiekuńczy, orzekając w sprawie kontaktów z dzieckiem, może zobowiązać rodziców do określonego postępowania, w szczególności skierować ich do placówek lub specjalistów zajmujących się terapią rodzinną, poradnictwem lub świadczących rodzinie inną stosowną pomoc z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń.

Związane jest to z tym, że możliwość dodatkowego ograniczenia swobodnego utrzymywania kontaktów docelowo ma doprowadzić do uzdrowienia stosunków pomiędzy rodzicami a dziećmi, a przede wszystkim pomiędzy samymi rodzicami, gdyż zwykle to ich konflikt stanowi źródło złej relacji dziecka i rodzica.

Co więcej, sąd opiekuńczy może także zmienić rozstrzygnięcie w sprawie kontaktów, jeżeli wymaga tego dobro dziecka. Do zmiany orzeczenia nie jest wymagana zmiana okoliczności – decydujące znaczenie w tym zakresie ma samo dobro dziecka. Konieczne do tego może być złożenie odpowiedniego wniosku do sądu o zmianę np. wyroku rozwodowego albo innego postanowienia, w którym uregulowane zostały aspekty dotyczące kontaktów rodziców z dziećmi.

Wreszcie, należy także pamiętać, że wszystkie omówione przez nas wyżej regulacje stosuje się odpowiednio do kontaktów rodzeństwa, dziadków, powinowatych w linii prostej, a także innych osób, jeżeli sprawowały one przez dłuższy czas pieczę nad dzieckiem.